هر آنچه که در مورد اسپاستی‌سیتی باید بدانید
هر آنچه که در مورد اسپاستی‌سیتی باید بدانید
تفاوت اسپاستی‌سیتی با اسپاسم چیست؟
بسیار از بیماران می گویند ما اسپاسم داریم که البته این واژه نادرست است . اسپاسم یک گرفتگی عضلات است و زمانی ایجاد می‌شود که عضله فعالیتی بیش‌ازاندازه داشته باشد و درنتیجه آن اکسیژن به عضله کم می رسد و درنتیجه سوخت ساز آن ناقص می‌شود که باعث ایجاد الکل می‌گردد . این تولید الکل یک گرفتگی در عضله ایجاد می‌کند که به آن اسپاسم عضلانی می گوییم.
بیمارانی که دچار آسیب‌های نخاعی ، فلج مغزی ، سکته مغزی و ضربه‌مغزی هستند دچار اسپاستی‌سیتی می‌باشند نه اسپاسم.
اسپاستی‌سیتی چیست؟
تمام‌اندام‌های بدن با مغز در ارتباط هستند . عضلات بدن در یک ارتباط همیشگی با مغز قرار دارند . مغز باعث کنترل شدت و میزان انقباض عضله می‌شود و آن را تنظیم می‌کند. درصورتی‌که این ارتباط متخل شود ، هماهنگی انقباض عضله دچار اختلال می‌گردد که نمود خود را به‌صورت اسپاستی‌سیتی نشان می‌دهد.
انواع اسپاستی‌سیتی :
اسپاستی‌سیتی به دو نوع مغزی و نخاعی تقسیم می‌شود. نوع مغزی به علت اختلالات مغزی از قبیل فلج مغزی ، سکته مغزی یا ضربه‌مغزی یا مننژیت ایجاد می‌شود.
در نوع نخاعی به علت آسیب‌های نخاعی مانند آسیب‌های ناشی از ضربه‌ها ، تومورهای نخاعی و مننژیت‌های نخاعی به وجود می‌آید.
ویژگی‌های اسپاستی‌سیتی نخاعی :
- یک سفتی عضله به شکل سینوسی به‌طوری‌که گاهی وقت‌ها عضله بسیار سفت است و گاهی وقت‌ها بسیار شل است .
- انقباض عضله به‌صورت ناگهانی زیاد می‌شود.
- اغلب تمام سطح زیر ضایعه را درگیر می‌کند.
- به عضلات بالای سطح ضایعه کاری ندارد
- به حرکت و کشش سخت‌تر نسبت به اسپاسم های مغزی واکنش نشان می‌دهد.
- هر چه سطح ضایعه بالاتر باشد اسپاستی‌سیتی شدیدتر است. ( به‌این‌علت است که افرادی که سطح آسیب آنها گردنی است معمولاً اسپاستی‌سیتی شدیدی دارند.)
افرادی که مبتلا آسیب‌های گردنی هستند به علت درگیری عضلاتی که به تنفس کمک می‌کنند معمولاً دچار تنگی نفس می‌شوند.
اسپاستی‌سیتی به عضلاتی که تحت کنترل ما نیستند اثر ندارد ، به‌عنوان‌مثال عضلات گوارشی یا عضلات قلب.
فرد هر میزان اسپاسمی که داشته باشد ممکن نیست که نتواند غذایش را هضم کند یا قلب هیچگاه از کار نمی‌ایستد.
آیا با اسپاستی‌سیتی احتمال خفگی وجود دارد؟
همان‌طور که پیش‌تر بیان شد اسپاستی‌سیتی روی عضلات غیرارادی تأثیری ندارد و مراکز تنفسی دارای عضلاتی غیرارادی و همچنین ارادی است درنتیجه فرد هیچگاه به خاطر اسپاسم خفه نخواهد شد اما ممکن است دچار تنگی نفس بشود.
آیا اسپاستی‌سیتی فوایدی هم دارد؟
بله ؛ شاید عجیب به نظر برسد اما اسپاستی‌سیتی ناخوشایند دارای فوایدی نیز است :
- چون عضله منقبض می‌شود درنتیجه تحلیل نمی‌رود.
- گردش خون را در عضو بیشتر می‌کند
- برای یک سری از حرکات کمک‌کننده است مانند قفل شدن زانوها
- باعث ایجاد حرکت‌هایی در بدن می‌شود که برای جلوگیری از خشکی مفاصل مفید است.
مضرات اسپاستی‌سیتی چیست؟
- ایجاد حس ناخوشایند فشار بر عضله
- حس تنگی نفس در افراد آسیب گردنی
- ایجادکننده درد
- باعث کوتاهی عضلات و کاهش دامنه حرکتی مفاصل می‌شود
- برنامه کاردرمانی بیمار را متخل می‌کند
- محدودکننده فرد است
چه عواملی بر میزان اسپاستی‌سیتی نقش دارد
اسپاستی‌سیتی بسیار متغیر است و در طول روز و در روزهای متخلف متفاوت است . ممکن است فردی ساعتی دچار اسپاستی‌سیتی بسیار زیاد و کوبنده باشد و در چند ساعت دیگر بدون آن باشد و بدنی کاملاً شل داشته باشد.
عواملی زیر اسپاستی‌سیتی را افزایش می‌دهد
- بی‌تحرکی
- فشار بیش‌ازاندازه به عضلات واردکردن
- درد
- زخم‌های بستر
- مشکلات گوارشی
- عدم تخلیه مدفوع
- گرفتگی مجاری ادراری
- افسردگی
- عصبانی شدن
- هیجانات مثبت و منفی
- عفونت‌ها
- سایر بیماری‌های فرد
- رابطه جنسی
- مصرف دخانیات
- مصرف غذاهایی با طبع سرد
- سرما
- مصرف زیاد چای و قهوه
- کم شدن میزان آب بدن
- فشار بر کانال نخاعی مانند تنگی کانال و دیسک یا عفونت نخاعی
اسپاستی‌سیتی را چگونه از بین ببریم
تا زمانی که ارتباط مناسب و مؤثر بین عضله و مرکز کنترل‌کننده انقباض عضله یعنی مغز برقرار نشده است اسپاستی‌سیتی را نمی‌توان از بین برد . تنها کاری که ما می‌توانیم انجام دهیم این است که آن را کنترل کنیم و میزان آن را کاهش دهیم .
بر اساس گفته‌های بالا ، هیچگاه نباید صبر کنیم تا اسپاستی‌سیتی از بین برود و بعد شروع به انجام تمرینات کاردرمانی کنید . حتی با اسپاستی‌سیتی زیاد هم باید تمرینات خود شروع کنید و پیش ببرید.
راهکارهای کاهش اسپاستی‌سیتی چیست؟
همان‌طور که گفتیم اسپاستی‌سیتی را نمی‌توان از بین برد . تنها آن را با روش‌های زیر کاهش می‌دهیم و کنترل می‌کنیم تا زندگی روزانه ما دچار اختلال نشود.
- دارودرمانی : داروهای باکلوفن و تیزانیدین کاهش‌دهنده اسپاستی‌سیتی هستند.
- نرمش عضلات : باید عضله را در الگوی ضد اسپاستی‌سیتی ببریم به‌عنوان‌مثال اگر آرنج با اسپاستی‌سیتی خم می‌شود باید آن را صاف کنید و به‌صورت صاف برای مدتی نگه‌دارید.
- پوشیدن اسپیلنت و بریس
- فعالیت مداوم فرد خصوصاً عضلاتی که ضد الگوی اسپاستی‌سیتی هستند.
- ایستادن
- تمرینات کششی
- مصرف زیاد آب
- خوردن غذاهایی که طبع گرم دارند.
- گرم نگه‌داشتن بدن
- رعایت بهداشت فردی
- کاهش مصرف خوردنی‌های دارای کافئین مانند نوشابه ، چای و الکل
- مصرف دم‌نوش‌های آرامش‌بخش مانند گل‌گاوزبان
- مصرف زیاد فیبر
- بالا بردن نشاط و روحیه
- جدا کردن خود از سوند
- ماساژ درمانی با روغن‌هایی که طبع گرم دارند.
(سپهر منصوری کاردرمانگر اختلالات ارتوپدی ، نورولوژی و رشد کودکان و بزرگسالان)